Lanmè la é mwen…

Mwen, an sé on natif-natal Gwadloup. Pa ni moun isi ki pli enmé lanmè ki mwen. Mwen enmé lanmè pou bengné, pou navigé anlè’y, pou pran fòs a’y, pou viv owa’y…

Mé sa an pli enmé, sé rété la, an silans pou gadé’y alé é vini. Lè i two kalmipla, i pa ni menm éfè si santi a kè an mwen. Sèlman lè sé pou bengné, sé plaj Pòlwi an vlé. Lè sé pou navigé ni lagon a Senfranswa é sa yo ka kriyé Grankudsakmaren pa owa Vyébou Mònalo. Pou rété sizé anfas a’y, sé asi plaj Lòtbò pa owa Moul. An pa k’ay koté lasa sitèlman souvan. Mé lè an pran tan alé, mwen an zafè an mwen.

Dayèpouyonn, an ka pran tan gadé tou sa zyé an mwen ka rivé vwè. Dépi sab la jis la dlo la ka kontré syèl la, adwat é agòch. An ka rèspiré é lanmè la ka rèspiré. Nou ka rèspiré. Mwen enmé plaj lasa pou rété sizé anfas a’y pou gadé’y é konprann tout mésaj i ka pòté-vini. An ka gadé’y alé é vini. An ka santi lòdè a’y ki ka dousi lèspri an mwen, an trankil toubòlman.

Lè an pran ritm a’y, an ka fèmé zyé an mwen pou rantré an konminyon évè tanpo a’y. Épi apré, sé la sa pli fò, an ka tann lanmè la ka wakyé an tèt an mwen.  Dòt lè, i ka chanté on ti chanson dous pou lésé sonmèy la pati évè mwen. Tanpo a’y ka chayé mwen.

Mé dòt lè lanmè la ka fè kòlè, i ka fè raj. An ka rété la ka sonjé zansèt an mwen ki disparèt an fon a lanmè la pannan tan a lèsklavaj.  Magré tousa tan i ja pasé, an toujou vlé sav ola yo yé, ka yo ka fè, ka yo divini …

An poko ni p’on répons, mé an sav on jou, pétèt avan an mò, an ké ni répons la.

Dòt lè an ka sonjé sé péchè la, séla ki pati travay é ki pa jan viré si tè. Ès ni on dòt péyi anbala ? Ès yo ka sonjé fanmi a yo ?

Dézòtfwa, an ka fèmé zyé an mwen pou imajiné mwen an dlo la ka floté. An ka fè laplanch si sé vag la. An ka santi an ka monté é désann, ka toubiyonné épi mouvman a sé vag la. Sé kouwan la ka chayé mwen alé. An malmenné mé an ka rété nofwap.

Épi, lè an ka wouvè zyé an mwen, an ka di lanmè la mèsi pou ti vwayaj la i otorizé mwen fè anlè’y la. An ka sonjé lézansyen té ka di : « Dépi lanmè la mové, fè laplanch, arété lité… i ké menné’w la ou dwètèt alé ». 

An dakò é tout sé kwayandiz a yo la. Sé pawòl an ka gadé an fon a kè an mwen : « Fò pa éséyé goumé é sa i pli fò ki’w, fè silans, détann vou é ou ké ni sa ou pou ni, pa plis, tout biten ké annòd ». 

An pé rété dézèdtan ou plis ka gadé lanmè la. Sé on biten mwen enmé fè lè an tousèl. Sé on biten ki ka pasé ant nou dé, lanmè la é mwen. Délè an ka kalkilé lavi, vi an mwen. An ka détòtiyé sa i mélé, an ka lésé an dlo la sa i an twòp, sa i té’é fè mwen koulé.

Dòt lè, an ka pran fòs a’y pou swagné tou sé ti bobo la ki ka tèwbolizé lèspri an mwen.

Lanmè sé on richès pou sa i ka viv owa’y.

Souvantfwa, an ka sonjé zansèt an mwen ki pa té ni chans lasa padavwa yo pa té dwèt gadé lanmè la. Fò kaz a yo té ka ba lanmè la do. Ès sé pou yo pa té ni p’on lanvi pati ?

Mé lè Bazil té chayé yo, yo té ka téré yo anfas a lanmè la. Près tout simityé té ka asi sé méyè plas la. An moman lasa, nanm a yo té ka pé vwayajé toulongalé. Yo té pè sé nanm la mété dézòd an péyi la.

Ès yo té ka wouviré jwenn zansèt a yo an péyi la yo té ay pran yo la ?

 

Sèwvàn

Latilyé Maké ansanm, òktòb 2021